Grote waternavel is een overblijvende oeverplant die in de oever wortelt. De plant vormt lange stengels met brede, niervormige bladeren die op het wateroppervlak drijven. Ze kunnen tot 30 cm boven het wateroppervlakte uitsteken.
Grote waternavel lijkt oppervlakkig op de inheemse gewone waternavel (Hydrocotyle vulgaris). De inheemse soort heeft echter veel kleinere bladen die rond zijn in plaats van niervormig. De bladsteel van de gewone waternavel is in het midden van het blad aangehecht, als een paraplu. De lobben van de grote waternavel kunnen soms overlappen waardoor het blad ook rond lijkt, maar de bladsteel is niet centraal aangehecht.
De gewone waternavel vormt ook geen drijvende matten op het water zoals de grote waternavel en groeit vooral op het land op voedselarmere plekken dan de grote waternavel, zoals vennen en veenmosrietlanden.
Aanwezigheid en effect in Europa
Stand van zaken in 2024
Grote waternavel komt voor in Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje, Verenigd Koninkrijk en Ierland. Grote waternavel kan zich bij het huidige klimaat in een groot deel van Europa vestigen, maar waarschijnlijk niet in het noorden en oosten van Europa vanwege de strenge winters.
Effect op biodiversiteit en ecosysteem
De plant groeit zeer snel en is in staat hele waterlichamen met een dichte mat van stengels en bladeren te overgroeien, waardoor alle aanwezige inheemse waterplanten worden verdrongen. De dichte matten kunnen leiden tot licht- en zuurstofgebrek in het water. Dit is ook schadelijk voor de inheemse waterfauna.
Effect op ecosysteemdiensten
De dichte matten van grote waternavel kunnen de doorstroming van watergangen belemmeren. De plantenmassa kan losraken en zich ophopen bij gemalen, stuwen en andere waterwerken. Ook wordt de kans op een overstroming vergroot. De recreatieve mogelijkheden, zoals zwemmen, pleziervaart en hengelsport, nemen af.
Overige effecten
De kosten van verwijdering van de plant zijn hoog.
Aanwezigheid en effect in Nederland
Stand van zaken in 2024
Grote waternavel is wijdverspreid over heel Nederland.
Beheermaatregelen
Gooi verwijderde planten niet weg in de natuur, maar bij het groenafval. Het houden van deze soorten in botanische collecties is alleen mogelijk voor (wetenschappelijk) onderzoek of ex-situ bewaring. Hiervoor moet een vergunning worden aangevraagd bij RVO.nl.
Provincies zijn verantwoordelijk voor het nemen van eliminatie- en beheersmaatregelen voor soorten op de Unielijst, wat zij kunnen doen samen met water- en terreinbeheerders en anderen.
Meldingen van de grote waternavel in de natuur kunnen worden doorgegeven via waarneming.nl.
Lees meer in de factsheet: https://www.nvwa.nl/binaries/nvwa/documenten/plant/planten-in-de-natuur/exoten/risicobeoordelingen/factsheet-grote-waternavel/factsheet-grote-waternavel.pdf
Bronnen
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (2022) geraadpleegd op 12-11-2024 op https://www.nvwa.nl/onderwerpen/invasieve-exoten/documenten/plant/planten-in-de-natuur/exoten/risicobeoordelingen/factsheet-grote-waternavel