Hemelboom is een 25 tot 30 meter hoge boom. Opvallend zijn de lange bladeren (40-60 cm) die bestaan uit 9 tot 25 deelblaadjes, en de gladde grijze bast met lengtestrepen.
De soort is tweehuizig, dat wil zeggen dat er mannelijke en vrouwelijke bomen zijn. De boom bloeit in juni en juli met groenige of geelachtig witte bloemen in losse pluimen.
Stand van zaken in 2019
Hemelboom heeft zich gevestigd in een groot aantal Europese landen, waaronder Nederland.
Effect op biodiversiteit en ecosysteem
Hemelboom bevat gifstoffen in bast en blad. Accumulatie van deze gifstoffen in de bodem kan de vestiging en groei van andere planten verhinderen. De concurrentiekracht is groot. Hemelboom kan zich snel uitbreiden door middel van hoge zaadproductie en knoppen op de wortels die uitlopen en zo een zelfstandige plant vormen. De boom heeft een enorme groeikracht. Spruiten kunnen 1 meter per jaar groeien, spruiten uit afgezaagde grote bomen kunnen het eerste jaar zelfs 4 meter hoog worden. De wortels van deze soort scheiden stoffen af die de groei van omringende planten sterk negatief beïnvloeden. Ook door het vormen van veel worteluitlopers en een dichte populatie zijn hemelbomen een bedreiging voor beschermde bedreigde inheemse planten van graslanden, bosranden en rivierbegeleidende bossen.
Effect op ecosysteemdiensten
Er zijn geen effecten bekend.
Overige effecten
Er zijn geen effecten bekend.
Stand van zaken in 2019
Hemelbomen worden in Nederland geteeld en aangeplant in stedelijk gebied, bijvoorbeeld in parken en botanische tuinen. Daar worden ze erg gewaardeerd. Problemen kunnen ontstaan als deze soort zich verder verspreidt naar (half)natuurlijke gebieden.
Effect op biodiversiteit en ecosysteem
Hemelboom komt in Nederland vooral voor in niet-natuurlijke habitats maar kan zich ook vestigen in natuurlijk rivierbegeleidend bos, zoals al gebeurd is langs de Waal. Als de soort in toenemende mate in meer natuurlijke habitats voorkomt, kan dit grote gevolgen hebben voor de inheemse biodiversiteit.
Effect op ecosysteemdiensten
Er zijn geen effecten bekend.
Overige effecten
Er zijn geen effecten bekend.
Wanneer hemelboom in een (botanische) tuin of park staat, mag hij blijven staan, maar de plant mag zich niet vermeerderen. Het verwijderen van planten is de meest effectieve maatregel om verspreiding naar de omgeving te voorkomen. Alternatieve bomen zijn bijvoorbeeld es (Fraxinus excelsior) die geschikt is als park- en laanboom en okkernoot (Juglans regia) die geschikt is als parkboom.
Zaailingen in stedelijke gebieden kunnen het best zo snel mogelijk met wortel en al worden verwijderd. De hele wortel moet verwijderd worden omdat afgebroken delen weer uit kunnen groeien tot een plant. Als de penwortel zich eenmaal heeft gevestigd, zijn de bomen lastig te verwijderen. Methoden als kappen en branden werken niet omdat de wortels die in de grond achterblijven veel uitlopers kunnen produceren. In Duitsland werden bijvoorbeeld een jaar na het kappen van 21 jonge boompjes 551 spruiten geteld en het jaar daarna 772. Bij mechanische verwijdering is daarom intensieve nacontrole noodzakelijk.
Bestrijding met herbiciden is het meest effectief. Er zijn diverse toepassingsmogelijkheden zoals behandeling van blad, bast en stobbe. In het verleden zijn vooral vrouwelijke bomen aangeplant, omdat mannelijke bloemen onaangenaam zouden ruiken. Het is niet duidelijk of de plant ook kiemkrachtig zaad kan vormen zonder bevruchting. Als bevruchting noodzakelijk is, kan de vorming van vruchtbaar zaad worden voorkomen door de mannelijke bomen te verwijderen.
Bestrijding wordt ook aanbevolen als de plant gevonden wordt buiten stedelijk gebied, om vestiging in natuurgebieden te voorkomen. Met name bermen vormen een corridor vanuit stedelijk gebied naar de natuurgebieden. Snelle en volledige verwijdering uit bermen is daarom cruciaal.
Lees meer in de factsheet: https://www.nvwa.nl/binaries/nvwa/documenten/plant/planten-in-de-natuur/exoten/risicobeoordelingen/factsheet-hemelboom/factsheet-hemelboom-nvwa-20190704.pdf
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (2022) geraadpleegd op 11-11-2024 op https://www.nvwa.nl/onderwerpen/invasieve-exoten/documenten/plant/planten-in-de-natuur/exoten/risicobeoordelingen/factsheet-hemelboom