Japanse duizendknoop

  • Blog_field_Filter Landgebonden, In friesland

Japanse duizendknoop is een 1-3 meter hoge, overblijvende plant. De holle, rechtopstaande stengels zijn roodbruin gevlekt en sterven tegen de winter af. De bladeren zijn eirond met een recht afgeknotte bladvoet, 10-15 cm lang, enigszins leerachtig en van onderen kaal.

De plant bloeit van juli tot en met september met crème-witte, soms wit-roze kleine bloemen. Japanse duizendknoop heeft dikke (meer dan 1 cm), kruipende wortelstokken. De ondersoort die in Nederland het meest voorkomt is Fallopia japonica var. japonica die zich niet via zaden kan voortplanten omdat de meeldraden steriel zijn. 

Recent echter zijn op enkele plaatsen mannelijke planten gevonden die fertiel stuifmeel produceren, waardoor verspreiding via zaad wel mogelijk is. Ook Sachalinse duizendknoop en Fallopia japonica var. compacta kunnen kruisen met Fallopia japonica var. japonica en zo kiemkrachtig zaad vormen.

Aanwezigheid en effect in Nederland 

Stand van zaken in 2021
Japanse duizendknoop komt in Nederland wijdverspreid voor. 
Effect op biodiversiteit en ecosysteem 
Japanse duizendknoop is zeer invasief en heeft het vermogen zich te vestigen op een groot aantal bodemtypes en binnen diverse leefmilieus. Door het vroege uitlopen, de snelle lengtegroei en de vorming van een nagenoeg gesloten bladerdek wordt de overige vegetatie geheel overgroeid en op den duur verdrongen. Ook het aantal soorten ongewervelde dieren (zoals bosmieren, vlinders en insecten) wordt lager als Japanse duizendknoop de groeiplaats domineert. Vooral als Japanse duizendknoop weet binnen te dringen in natuurlijke biotopen zoals beek- en rivieroevers heeft dit een nadelig effect op de biodiversiteit. Japanse duizendknoop kan door zijn groeiwijze een bedreiging vormen voor graslanden en ruigtes en droge en natte alluviale bossen. De soort beïnvloedt zijn standplaats door het vastleggen van organisch materiaal en voedingsstoffen.

Effect op ecosysteemdiensten 
Door het wegconcurreren van de (gras)vegetatie op dijken, oevers en andere taluds kan Japanse duizendknoop de stabiliteit daarvan ondermijnen. 

Overige effecten 
Japanse duizendknoop kan grote schade veroorzaken aan funderingen, verhardingen, infrastructuur, rioleringen en drainagebuizen. De top van de wortelstok is opmerkelijk zacht en flexibel en in staat om langs obstakels en door al bestaande scheuren en naden in asfalt, beton of metselwerk te groeien. Japanse duizendknoop die in bermen groeit, ontneemt automobilisten het zicht waardoor extra gemaaid moet worden, wat extra kosten met zich meebrengt. Ook veroorzaakt de plant economische schade bij jonge aanplant in de bosbouw.

Beheermaatregelen 

Japanse duizendknoop is moeilijk te verwijderen op plekken waar de plant zich goed heeft gevestigd door het uitgebreide systeem van diep groeiende wortelstokken die in leven blijven als het bovengrondse deel van de plant wordt verwijderd, de grote groeikracht en de relatief grote weerbaarheid tegen bestrijdingsmiddelen. Stengels en wortelstokken breken makkelijk in kleine delen. Zeer kleine fragmenten van de wortelstokken en stengeldelen met een knoop kunnen weer uitgroeien tot een nieuwe plant. 

Verdere verspreiding kan voorkomen worden door plekken met Japanse duizendknoop niet te maaien. Bij het maaien worden plantenresten in de directe omgeving verspreid en ook kunnen plantenresten op de maaibalk of in de maaikorf achterblijven en bij loslaten weer leiden tot nieuwe groeiplekken. Als maaien noodzakelijk is, bijvoorbeeld voor de verkeersveiligheid, wordt aangeraden om Japanse duizendknoop apart te maaien en het maaisel zorgvuldig af te voeren naar een gecertificeerd compostbedrijf. 
Maaien langs waterwegen vraagt extra zorg. Hierbij moet voorkomen worden dat stengeldelen in het water terechtkomen en zich zo verder kunnen verspreiden. Ook kan beter niet gestimuleerd worden om de plant te oogsten voor menselijke consumptie. Dit geeft een grotere kans op verspreiding naar andere plaatsen, terwijl de groeikracht van de plant nauwelijks afneemt.

Beheer is altijd arbeids- en kostenintensief en vereist een lange adem. Regelmatig maaien leidt niet tot verdwijnen van de plant en vergroot alleen de kans op verdere verspreiding. Chemische bestrijding in combinatie met maaien gedurende minstens drie jaar is mogelijk effectief. Het maaisel moet zorgvuldig worden afgevoerd en de maaimachine moet na elke keer maaien zorgvuldig worden schoongemaakt. Injectie van de stengels met glyfosaat is effectief; deze toepassing is sinds maart 2018 toegestaan voor professioneel gebruik in openbaar groen en particuliere tuinen. Op kleine, zandige locaties is 3 meter diep afgraven en zeven van de grond een optie. Waar afgraven en maaien geen opties zijn, is het afdekken een mogelijkheid, mits er geen hoge obstakels staan. 
De Aziatische duizendknopen lijken sterk op elkaar, hebben ook dezelfde impact en moeten op eenzelfde wijze worden bestreden. Ervaringen met diverse vormen van bestrijding van de diverse duizendknopen vindt u in het rapport van stichting Probos en op de website van het kennisnetwerk invasieve exoten. Op de website bestrijdingduizendknoop.nl staat een beslisboom met tips en adviezen om vestiging van duizendknoop op locaties te voorkomen en wordt u ondersteund bij het kiezen van de juiste bestrijdingsmogelijkheden voor plekken waar duizendknoop voorkomt. Ook staat op deze website het ‘Landelijk protocol omgaan met Aziatische duizendknopen’. Dit protocol biedt handvatten om verspreiding tegen te gaan en de Aziatische duizendknopen te beheersen en te verwijderen. 
Groenafval met daarin resten van Japanse duizendknoop kan het beste gecomposteerd worden door een gecertificeerd compostbedrijf. 

Waarnemingen van Japanse duizendkoop in de natuur kunnen worden doorgegeven via waarneming.nl. Melding van handel kan worden doorgegeven via de website van de NVWA.
Lees meer in de factsheet: https://www.nvwa.nl/binaries/nvwa/documenten/plant/planten-in-de-natuur/exoten/risicobeoordelingen/factsheet-japanse-duizendknoop/factsheet-japanse-duizendknoop.pdf